"Φιλοκτήτης", του Γιάννη Ρίτσου, σε σκηνοθεσία και ερμηνεία Ένκε Φεζολλάρι, στο θέατρο "Νους"

Αν η “τέχνη” του πολέμου, ήδη από τον έκτο αιώνα προ Χριστού, καθορίστηκε ως ιδέα, περιεχόμενο και πρακτική εφαρμογή πολεμικών στρατηγικών από τον Κινέζο Σουν Τσου, η “τέχνη” της ειρήνης, αν και καρποφόρησε ως θεωρία, απέτυχε στην εφαρμογή της. Η πορεία της ίδιας της ιστορίας, το παρόν που βιώνουμε τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο, αποτελούν την απόδειξη αυτής της αποτυχίας.

Καλλιτέχνες και ποιητές όπως ο Γιάννης Ρίτσος, μέσα από τον δικό του Φιλοκτήτη, ορμώμενος από την αρχαία τραγωδία του Σοφοκλή, προσθέτει την προσωπική του διάσταση στον παλιό μύθο, αναβιώνοντας το ερώτημα του ποιος είναι τελικά ο πραγματικός ήρωας μέσα σε συνθήκες πολέμου. Στον μονόλογό του, ξεχωρίζει η διαχρονικότητα προσώπων και τόπων, καθώς και η συνένωση του μυθολογικού ιστορικού υπόβαθρου, των προσωπικών βιωμάτων και αναμνήσεων, καθώς και των σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων. Μέσα από αυτόν τον μονόλογο που εκφωνείται από τον Νεοπτόλεμο και όχι από τον ίδιο τον Φιλοκτήτη, τίθεται ως ηθικό δίλημμα η επιλογή ανάμεσα στη συμμετοχή στον κοινό αγώνα και στη διατήρηση της ατομικής αυθεντικότητας. Αφενός η συμμετοχή επισύρει το ρίσκο της διάψευσης των προσδοκιών και της αλλοτρίωσης, ενώ η απόσυρση από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως δειλία και αποφυγή ατομικής ευθύνης. Στο παιχνίδι αυτό, σε ποια μεριά της ζυγαριάς πρέπει να γύρει η τελική απόφαση; 

Υπόθεση της παράστασης

Καλοκαιρινό δειλινό, σε μια απομονωμένη ακτή νησιού —ίσως της Λήμνου. Ο Τρωικός πόλεμος έχει φτάσει στον δέκατο χρόνο του. Ένας χρησμός προαναγγέλλει πως χωρίς τον Φιλοκτήτη και τα όπλα του Ηρακλή που κατέχει, η Τροία δεν πρόκειται να πέσει. Ο Φιλοκτήτης, εγκαταλειμμένος κάποτε εδώ από τους συντρόφους του στο ταξίδι προς την Τροία, ζει στην ερημιά του νησιού. Τον επισκέπτονται ο Οδυσσέας και ο νεαρός Νεοπτόλεμος, ο γιος του Αχιλλέα. Στόχος τους: να του αποσπάσουν τα όπλα και να τον πείσουν να επιστρέψει στη μάχη.

Ο Νεοπτόλεμος, ωστόσο, μιλάει με έναν τόνο ειλικρινούς εξομολόγησης. Μπροστά στον ώριμο, πονεμένο και γεμάτο κατανόηση Φιλοκτήτη, ο νεαρός ήρωας ξετυλίγει μια οδυνηρή αναδρομή στην παιδική του ηλικία —στιγμές με τον πατέρα και τη μητέρα του, μορφές που σφράγισαν τον εσωτερικό του κόσμο. Εκείνος μιλά σαν παιδί που ακόμα ψάχνει στήριγμα· ο Φιλοκτήτης ακούει σιωπηλός, με την υπομονή και την πείρα της δικής του δοκιμασμένης ζωής.

Στην διάρκεια της παράστασης, το κοινό είναι ακροατής και θεατής του ποιητικού μονολόγου του Νεοπτόλεμου, μέσα από τα λόγια του Γιάννη Ρίτσου. 

Ανάλυση της παράστασης 

Με πρεμιέρα την Κυριακή στις 5/10, ο Ένκε Φεζολλάρι, σε συνεργασία με τη Σίσσυ Παπαθανασίου ως art director, τον Γιώργο Λυντζέρη στη σκηνογραφία-ενδυματολογία και τον Δάνη Κουμαρτζή στη μουσική, ανοίγει την αυλαία σε μια αντιπολεμική παράσταση που κάνει λόγο για την απόσταση που χωρίζει τον ήρωα και τον άνθρωπο, μέσα σε συνθήκες πολέμου.

Η παράσταση, από το πρώτο λεπτό, ως το τελευταίο, είναι ένα ισχυρό σοκ στις αισθήσεις και τα ανθρώπινα συναισθήματα. Στον μονόλογο που είδαμε, το στοιχείο του διαχρονικού είναι ακόμα πιο έντονο.Η αρχική και τελική μουσική υπόκρουση με το τραγούδι της Vera Lynn “We’ll meet again”, ο πρωταγωνιστής ντυμένος ως στρατιώτης του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου, μου έφεραν αυτόματα στο νου μνήμες από την σύγχρονη ελληνική ιστορία, μαζί με τις νότες από το τραγούδι “Vera”, των Pink Floyd, από το άλμπουμ, The Wall (ένα από τα κεντρικά του θέματα είναι ο πόλεμος επίσης). Έπειτα από τη μουσική, εκκωφαντικές σειρήνες, κραυγές, τρόμος και ένας μονόλογος σαν καταιγίδα.

Ο Ένκε Φεζολλάρι, ως ιδιαίτερα ταλαντούχος σκηνοθέτης, κατορθώνει για άλλη μια φορά, να αποδείξει το σκηνοθετικό του ταλέντο μαζί με το πάθος του ως ερμηνευτής σε ένα μισάωρο που κάνει έκκληση στη σκέψη, το πνεύμα και την καρδιά μας. Ο χρόνος, σε καθαρά παράλληλη πορεία, κατακερματισμένος, δεν χάνει παρόλ’αυτά, ούτε ένα λεπτό τον στόχο του: να μας δείξει τι κάνει ο πόλεμος στον ήρωα και τι στον απλό άνθρωπο. Τι κερδίζουν και οι δύο ή καλύτερα…τι νομίζουν ότι κερδίζουν; Και σίγουρα, τι όντως χάνουν; 

Ένας ποιητικός μονόλογος, τόσο πολυδιάστατος και πυκνός, σίγουρα απαιτεί μια υψηλής μορφής τέχνη και τεχνική. Ο Ένκε Φεζολλάρι, κατέχει σε άριστο βαθμό και τα δύο. Η λεπτομερής, καλαίσθητη και τόσο σύμφωνη με το κλίμα του έργου σκηνογραφία και ενδυματολογία του Γιώργου Λυντζέρη, αποδεικνύει τη σοβαρότητα που δόθηκε στο στοιχείο αυτό. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τη μουσική επιμέλεια του Δάνη Κουμαρτζή, η οποία με εντυπωσίασε ιδιαίτερα. 

Μέσα σε κοινωνίες που μαστίζονται από τα δεινά του πολέμου, οι φωνές των καλλιτεχνών μοιάζουν πολλές φορές, να είναι οι μόνες που προσπαθούν μέσω της δημιουργίας, να εξορκίσουν το ορατό και ταυτόχρονα, αόρατο αυτό κακό. Ο πόλεμος δεν είναι μόνο υλικές φθορές και καταστροφή. Είναι επίσης το δηλητήριο της ανθρώπινης ψυχής. Σπέρνει φόβο, θυμό, παράνοια, αφαιρώντας ταυτόχρονα κάθε ίχνος ελπίδας. Με τον πόλεμο, ο άνθρωπος παύει να οραματίζεται, να δημιουργεί, να σκέφτεται την επόμενη μέρα. Κοντολογίς, ο πόλεμος, επιχειρεί να θανατώσει το ανθρώπινο πνεύμα. Και καλλιτέχνες όπως ο Ένκε Φεζολλάρι, βρίσκονται εδώ προκειμένου να μας θυμίζουν τον τρόπο που ο άνθρωπος παραμένει άνθρωπος.

Μέσα σε υγιή καθεστώτα, μακριά από μισαλλοδοξίες και επικίνδυνους ηρωϊσμούς που τελικά δεν οδηγούν πουθενά. Ή αν οδηγούν, μας πάνε σε λάθος κατεύθυνση.

Το κοινό όμως που επιλέγει να πάει σε αυτή την παράσταση, ξέρει τον σωστό δρόμο. Κάθε Κυριακή στις 6 το απόγευμα, για συγκεκριμένο αριθμό παραστάσεων, ο “Φιλοκτήτης”, σας περιμένει στο Black-Box του Noūs- Creative space. 

Ταυτότητα Παράστασης

Κείμενο: Γιάννης Ρίτσος

Σκηνοθεσία- Ερμηνεία: Ένκε Φεζολλάρι

Art Direction: Σίσσυ Παπαθανασίου

Σκηνογραφία- Ενδυματολογία: Γιώργος Λυντζέρης

Μουσική: Δάνης Κουμαρτζής

Επικοινωνία: Νταίζη Λεμπέση

Φωτογραφία: Ντίνα Κουμπούλη

Τρέιλερ: Ξένια Τσιλοχρήστου

Οργάνωση Παραγωγής: Νίκος Τριανταφύλλου

Παραγωγή: NOŪS Productions

: Κάθε Κυριακή στις 18:00

: Black- Box

: 30'

: @ticketservices.gr